Kentsel dönüşümle ilgili yasal altyapı tamam; İst.'da bir milyon bina yıkılabilr

[Avukat]

Afet riski altındaki yerlerle ilgili kentsel dönüşüm tasarısı TBMM'de kabul edilerek yasalaştı. Ayrıntılı bilgiler için lütfen TIKLAYINIZ.

Metin Can-Ekonomi

Kentsel dönüşüm projelerinde bireysel itiraz hakkı kalktı, belediyelere süper güç verildi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi de 1 milyon binayı ilgilendiren ve İstanbul haritasını değiştirecek 30 proje için düğmeye bastı

İstanbul'da binlerce evin yıkılacağı tahmin edilen olası bir depreme karşı planlanan hazırlıkların önündeki son engel de ortadan kalktı. Kentsel dönüşüm için start veren Büyükşehir Belediyesi'nin, evlerin depreme dayanıklı hale gelmesi, birçoğunun ise yıkılıp tekrar inşa edilmesi için hazırladığı projelere yönelik yasal düzenleme temmuzda tamamlandı ve resmen yürürlüğe girdi. Belediye Yasası'ndaki 'Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanları' başlıklı bölüm, İstanbul'da 1 milyon binanın yıkılıp yeniden yapılmasının önünü açtı. Toplu Konut İdaresi (TOKİ) ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin (İBB) beş yıldır beklediği bu değişiklik ile dönüşüm projelerinde yaşanan yetki karmaşası sona erdi. Ayrıca belediyelerin deprem riski nedeni ile dönüşüm bölgesi ilan ettiği bir alana konut sahiplerinin bireysel itiraz hakkı da kalktı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi referandum sonrası ilk gündem maddesine rafta bekleyen kentsel dönüşüm projelerini aldı. SABAH'ın ulaştığı bilgilere göre planlanan projelerin hayata geçmesi durumunda İstanbul adeta yeni bir haritaya sahip olacak. Öncelikle deprem riski yüksek bölgeler, gecekondular ve kaçak binalar yıkılarak, yerlerine depreme dayanıklı modern yerleşim alanları inşa edilecek. Belediyenin kasasındaki çalışma 1 milyona yakın binayı kapsıyor.

YASAYA TAKILMIŞTI
Kentsel dönüşüme ilişkin çalışmalar son yıllarda uygulanmaya çalışıldı. Ancak yasalardaki yetersizlik ile TOKİ ve Büyükşehir arasında yetki karmaşası nedeniyle başarı sağlanamadı. Örneğin Türkiye'de ilk deprem dönüşüm alanı projesi 2008'de Zeytinburnu"nda başlatıldı. Ancak tek bir konut sahibinin itirazı bile projeyi durdurmaya yetti. Yeni yasada ise deprem riski nedeniyle kentsel dönüşüm alanı ilan edilen bir alanda konut sahibinin bireysel itiraz etme hakkı bulunmuyor. Bunun yerine çoğunluğun kararı aranıyor.

ANKARA VE ESKİŞEHİR BAŞLADI
Öte yandan Ankara ve Eskişehir hızlı davranarak yasayı uygulamaya başladı bile. Ankara'da 7 bölge bu madde uyarınca 'Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı' ilan edildi. Yine Eskişehir'de de 11 ayrı bölgede toplam 2 milyon 500 bin metrekarelik bir alan dönüştürülme bölgesi olarak belirlendi.

YASA BELEDİYELERE NE KAZANDIRDI?
Belediye Kanunu'nda Değişiklik Yapılmas'na İlişkin Kanun Resmi Gazete'de yayımlandı. Buna göre büyükşehir belediyeleri, belediye meclisi kararıyla; Konut alanları, teknoloji parkları, sanayi alanları, ticaret alanları ile eskiyen kentleri yeniden inşa ve restore etmek, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak veya deprem riskine karşı tedbirler almak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilecek. Projelere vergilerden kaynak aktarımı da yapılacak.

Büyükşehir isterse bir ilçeyi yıkabilir'
İstanbul Mimarlar Odası Başkanı Eyüp Muhçu yapılan kanun değişikliğinin tapu mülkiyetine güveni sarsacağını düşünüyor. Yasanın bu haliyle Büyükşehir Belediyesi'ne isterse bir ilçeyi komple yıkma hakkı tanıdığını kaydeden Muhçu "Böyle geniş bir yasa olabilir mi? İnsanlar nasıl güvenip ev alacak. Hatta yasa nedeni ile banka ipotekleri dahi belediyelerden alınması gündeme gelebilir. Biz oda olarak bu yasaya ve yapılacak projelere karşıyız" dedi.

İlk etapta nereler dönüşecek?
Küçükçekmece'de Ayazma, Halkalı, Sefaköy, Küçükçekmece gölü etrafı.
Eminönü ve Fatih gibi bölgelerde bazı binalar.
Bağcılar ve Göngören'deki gecekondular ve çarpık yapılar, Haliç ve etrafı.
Küçük Langa, Kadırga Bölgesi, Manifaturacılar Çarşısı, Unkapanı, Okmeydanı.
Karagümrük, Küçükmustafapaşa, Hacı Hüsrev
Sarıyer, Derbent Karanfilköy.
Gaziosmanpaşa, Malkoçoğlu
Kadıköy, Fikirtepe.
Üsküdar'ın arka mahalleleri
Sultanbeyli, Maltepe, Kartal, Tuzla'da kaçak yapılar

Sistem nasıl işleyecek?
Bir bölge öncelikle kentsel dönüşüm alanı ilan edilecek
Daha sonra belediye projesini açıklayacak 3 Hak sahipleriyle görüşmeler başlayacak.
Apartman veya semtte yüzde 51 çoğunluk yeterli olacak
Kiracılara, yeni yapılacak konutlardan satın alma hakkı verilecek.
Arazi sahibi ise kendisine arsası karşılığı oranında yeni yerden konut verilecek.
Konut istemezse arsasının karşılığında para ödenecek.
Yıkılacak bina gecekondu ise hiçbir ödeme yapılmayacak.
Ancak kiracılara tanınan konut satın alma hakkı, onlara da tanınacak.

http://www.sabah.com.tr/Ekonomi/2010/09/26/1_milyon_bina_yikilacak


Konuyla ilgili 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 73. maddesi aynen şu şekilde:

   KENTSEL DÖNÜŞÜM VE GELİŞİM ALANI

   Madde 73 - (Değişik madde: 17/06/2010-5998 S.K/1.mad.)

   Belediye, belediye meclisi kararıyla; konut alanları, sanayi alanları, ticaret alanları, teknoloji parkları, kamu hizmeti alanları, rekreasyon alanları ve her türlü sosyal donatı alanları oluşturmak, eskiyen kent kısımlarını yeniden inşa ve restore etmek, kentin tarihi ve kültürel dokusunu korumak veya deprem riskine karşı tedbirler almak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir. Bir alanın kentsel dönüşüm ve gelişim alanı olarak ilan edilebilmesi için yukarıda sayılan hususlardan birinin veya bir kaçının gerçekleşmesi ve bu alanın belediye veya mücavir alan sınırları içerisinde bulunması şarttır. Ancak, kamunun mülkiyetinde veya kullanımında olan yerlerde kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilan edilebilmesi ve uygulama yapılabilmesi Bakanlar Kurulu kararına bağlıdır.

   Kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı olarak ilan edilecek alanın; üzerinde yapı olan veya olmayan imarlı veya imarsız alanlar olması, yapı yükseklik ve yoğunluğunun belirlenmesi, alanın büyüklüğünün en az 5 en çok 500 hektar arasında olması, etaplar halinde yapılabilmesi hususlarının takdiri münhasıran belediye meclisinin yetkisindedir. Toplamı 5 hektardan az olmamak kaydı ile proje alanı ile ilişkili birden fazla yer tek bir dönüşüm alanı olarak belirlenebilir.

   Büyükşehir belediye ve mücavir alan sınırları içinde kentsel dönüşüm ve gelişim projesi alanı ilan etmeye büyükşehir belediyeleri yetkilidir. Büyükşehir belediye meclisince uygun görülmesi halinde ilçe belediyeleri kendi sınırları içinde kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir.

   Büyükşehir belediyeleri tarafından yapılacak kentsel dönüşüm ve gelişim projelerine ilişkin her ölçekteki imar planı, parselasyon planı, bina inşaat ruhsatı, yapı kullanma izni ve benzeri tüm imar işlemleri ve 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununda belediyelere verilen yetkileri kullanmaya büyükşehir belediyeleri yetkilidir.

   Kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarında bulunan yapıların boşaltılması, yıkımı ve kamulaştırılmasında anlaşma yolu esastır. Kentsel dönüşüm ve gelişim projesi kapsamında bulunan gayrimenkul sahipleri ve belediye tarafından açılacak davalar, mahkemelerde öncelikle görüşülür ve karara bağlanır.

   Kentsel dönüşüm ve gelişim alanları içinde yer alan eğitim ve sağlık alanları hariç kamuya ait gayrimenkuller harca esas değer üzerinden belediyelere devredilir. Kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarında yıkılarak yeniden yapılacak münferit yapılarda ilgili vergi, resim ve harçların dörtte biri alınır.

   Kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarındaki gayrimenkul sahipleri ve 24/2/1984 tarihli ve 2981 sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 Sayılı İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanuna istinaden, hak sahibi olmuş kimselerle anlaşmaları halinde kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanında hakları verilir. 2981 sayılı Kanun kapsamına girmeyen gecekondu sahiplerine enkaz ve ağaç bedelleri verilir veya belediye imkanları ölçüsünde kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı dışında arsa veya konut satışı yapılabilir. Bu kapsamda bulunanlara Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ile işbirliği yapılmak suretiyle konut satışı da yapılabilir. Enkaz ve ağaç bedelleri arsa veya konut bedellerinden mahsup edilir.

   Kentsel dönüşüm ve gelişim alanı ilan edilen yerlerde belediyelere ait gayrimenkuller ile belediyelerin anlaşma sağladığı veya kamulaştırdıkları gayrimenkuller üzerindeki inşaatların tamamı belediyeler tarafından yapılır veya yaptırılır. Belediye ile anlaşma yapmayan veya belediyece kamulaştırılmasına gerek duyulmayan gayrimenkul sahiplerinden proje alanında kendilerine 3194 sayılı Kanunun 18 inci maddesine göre ayrı ada ve parselde imar hakkı verilmemiş olanlar kamulaştırmasız el atma davası açabilir.

   Kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarında yapılacak alt yapı ve rekreasyon harcamaları, proje ortak gideri sayılır. Belediyelere ait inşaatların proje ortak giderleri belediyeler tarafından karşılanır. Kendilerine ayrı ada veya parsel tahsis edilen gayrimenkul sahipleri ile kamulaştırma dışı kalan gayrimenkul sahipleri, sahip oldukları inşaatın toplam metrekaresi oranında proje ortak giderlerine katılmak zorundadır. Proje ortak gideri ödenmeden inşaat ruhsatı, yapılan binalara yapı kullanma izni verilemez; su, doğalgaz ve elektrik bağlanamaz.

   Dönüşüm alanı sınırı kesinleştiği tarihte, bu sınırlar içindeki gayrimenkullerin tapu kütüğünün beyanlar hanesine kaydedilmek üzere tapu sicil müdürlüğüne, paftasında gösterilmek üzere kadastro müdürlüğüne bildirilir. Söz konusu gayrimenkullerin kaydında meydana gelen değişiklikler belediyeye bildirilir.

   Kentsel dönüşüm ve gelişim alanı ilan edilen yerlerde; ifraz, tevhit, sınırlı ayni hak tesisi ve terkini, cins değişikliği ve yapı ruhsatı verilmesine ilişkin işlemler belediyenin izni ile yapılır. Bu yerlerde devam eden inşaatlardan projeye uygunluğu belediye tarafından kabul edilenler dışındaki diğer inşaatlar beş yıl süreyle durdurulur. Bu sürenin sonunda durdurma kararının devam edip etmeyeceğine belediye tarafından karar verilir. Toplam durdurma süresi on yılı geçemez.

   Belediye, kentsel dönüşüm ve gelişim projelerini gerçekleştirmek amacıyla; imar uygulaması yapmaya, imar uygulaması yapılan alanlardaki taşınmazların değerlerini tespit etmeye ve bu değer üzerinden hak sahiplerine dağıtım yapmaya veya hasılat paylaşımını esas alan uygulamalar yapmaya yetkilidir.

   Kentsel dönüşüm ve gelişim projelerinin uygulanması sırasında, tapu kayıtlarında mülkiyet hanesi açık olan veya ayni hakları davalı olan taşınmazlar doğrudan kamulaştırılarak bedelleri mahkemece tayin edilen bankaya belli olacak hak sahipleri adına bloke edilir. Belediye kentsel dönüşüm ve gelişim projelerinin uygulama alanında bulunan taşınmazların kamulaştırılması sırasında veraset ilamı çıkarmaya veya tapudaki kayıt malikine göre işlem yapmaya yetkilidir.

   Kentsel dönüşüm ve gelişim projesi kapsamındaki işler, kamu idareleriyle 75 inci madde çerçevesinde ortak hizmet projeleri aracılığıyla gerçekleştirilebilir.

   Bu Kanunun konusu ile ilgili hususlarda Başbakanlık Toplu Konut İdaresine 2985 sayılı Kanun ve diğer kanunlarla verilen yetkiler saklıdır.