Kanunların Anayasa'ya esas bakımından uygunlukları, sebep,
amaç ve konu açısından incelenebilir. Bir kanun, sebep, amaç ve
konu unsurlarının herhangi biri açısı ndan Anayasaya aykırı olabilir.
Sebep ya da amaç unsurlarındaki Anayasaya uygunluk, konu
unsurundaki aykınlığı veya konu unsurundaki uygunluk sebep
ve amaç aykırılıklannı gideremeyeceğini belirten Avukat Gülay ÇAN,
Kanunun sebebinin, kabul edilmesinde rol oynayan etkenlerdir.
Anayasanın istisnaen bir kanunun sebebini belirlediği haller dı-
şında, sebebi tesbit etmek yasama organının yetkisi dahilindedir.
Anayasa Mahkemesinin (AYM) Anayasada açıkça belirlenmeyen
sebepleri denetlemesi, hukuka uygunluk denetimi olmaktan
çıkıp yerindelik denetimine dönüşecektir ki, yargının buna
yetkisi yoktur.
Bütün kamu işlemleri gibi kanunların da yöneldiği nihai
amaç kamu yarandır. Ancak Anayasa daha özel amaçlar da belirlemiş
olabilir. Bu şekilde özel amaçların belirlenmediği hallerde
amacı tesbit yetkisi yasama organmdadır. Yasama yetkisinin
amacı tesbit etme yetkisinin sımrı , kamu yarandır. Kamu yararı
ve amaç, son derece sübjektif kavramlar oldukları için, kanunun
amaç unsuru açısından Anayasaya aykırı olup olmadığım incelerken
AYM, kendi kamu yararı anlayışım yasama orgamnın kamu
yararı anlayışının üzerine geçirmemeli, bir diğer ifadeyle yerindelik
denetimi yapmamalıdır. Fakat AYM'nin hukuka uygunluk
denetiminden uzaklaşıp yerindelik denetimi yaptığı kararları
da yok değildir
Son olarak, bir kanunun konusu, onun içeri ği ya da meydana
getirdiği hukuki durum veya sonuçtur. Kanun, konu yönünden,
Anayasanın emredici veya yasaklayıcı kurallarına aykırı olma- -
malıdır