Hâkim Adayı, Didem YAYLALI'nın hatırasına...
AVUKAT STAJYERLERİNİN ÖDEDİĞİ DAMGA VERGİSİ HAKKINDA

I. Giriş
07.04.1969 tarihli, 13168 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 1136 sayılı Avukatlık Kanunu'na göre, avukatlık stajı bir yıl olup, zorunludur. Avukatlık stajının ilk altı ayında, mahkemeler nezdinde staj yapılmaktadır. Avukat stajyerlerinden, ilk derece mahkemesi adalet komisyonlarınca, altı aylık mahkemeler dönemi stajı bittiğinde, vergi dairesine bir ücret yatırılması istenmektedir. Bu ücretin neden ödenmesi gerektiği hakkında yeterince bilgi verilmediği görülebilmektedir. Uygulamada ödenen bu ücret karşılığında, herhangi bir belge/evrak da verilmemektedir. Çalışmada, stajyerler tarafından ödenen bu ücretin dayanağı üzerinde durulmaya gayret edilecektir. Zorunlu olan avukatlık stajı dönemi hakkında ise, detaylı bilgiler verilmeyecektir.
 
II. Genel Olarak İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonu
Adalet Komisyonu hakkındaki hükümler, 26.02.1983 Tarihli ve 17971 Sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren, 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu'nda yer almıştır (Albayrak, 2024:32). Adalet Komisyonları, yargısal faaliyette bulunmazlar (Albayrak, 2024:32). Komisyonlar, idari birim niteliğinde olup, yaptıkları görevler idari işlem niteliğindedir (Albayrak, 2024:32). Bu nedenle komisyonlar, yargısal denetime tabidir (Albayrak, 2024:32). Hem adli yargıda hem de idari yargıda, adalet komisyonu bulunmaktadır (Albayrak, 2024:33). Adli yargı adalet komisyonu, ağır ceza mahkemelerinin bulunduğu yargı çevresinde görev yaparlar (Albayrak, 2024:33). Komisyon, üye tam sayısı ile toplanır ve oy çokluğu ile karar alır (Albayrak, 2024:33). Komisyon; bir başkan, bir asıl bir yedek üyesi Hakimler Savcılar Kurulu (HSK) tarafından belirlenen hakimler ve Cumhuriyet Başsavcısı'ndan oluşur (Ünsal, 2023:39). Başkan bulunmadığında, asıl üye komisyona başkanlık yapar (Ünsal, 2023:39). Asıl üye de bulunmadığında yedek üye; Başsavcının bulunmadığında ise Başsavcı vekili görev yapar (Ünsal, 2023:39). Adalet Komisyonunun bulunduğu yerlerde, bir yazı işleri müdürü ve yeteri kadar personel görev yapmaktadır (Albayrak, 2024:33).
 
Adalet Komisyonu'nun görevleri, "Adalet komisyonlarının görevleri şunlardır: a) Atamaları doğrudan Bakanlıkça yapılanlar dışındaki adlî ve idarî yargı ile ceza infaz kurumları ve tutukevleri personelinin; 1) İlk defa Devlet memurluğuna atanacaklardan merkezî sınavda başarılı olanların ilgili yönetmelik hükümlerine göre düzenlenecek sözlü ve gerektiğinde uygulamalı sınavlarını yapmak, hukuk fakültesi, adalet meslek yüksek okulu veya meslek yüksekokullarının adalet veya ceza infaz ve güvenlik hizmetleri programı, lise veya meslek liselerinin adalet alanı ve ilgili mevzuat uyarınca bunlara denkliği kabul edilen program veya alan mezunlarına öncelik tanımak kaydıyla başarılı olanların atanmalarını teklif etmek.[76] 2) Aslî Devlet memurluğuna atanmaları, sicil ve disiplin işlemleri, görevden uzaklaştırılmaları, aylık ve ödenekleri ile diğer özlük işlemlerini bu Kanun ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile ilgili mevzuat hükümlerine göre yerine getirmek. 3) Naklen veya hizmet gereği atamasını, ilgili mahkeme başkanı, hâkim veya Cumhuriyet savcısının görüşünü alarak, yetki alanı içerisinde yapmak. 4) Geçici olarak görevlendirmesini, yetki alanı içerisinde altı ayı geçmemek üzere yapmak. b) Kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek. (Ek ikinci fıkra:14/4/2020-7242/64 md.) Bakanlıkça, birinci fıkranın (a) bendinin (1) numaralı alt bendindeki görevlerin bir kısmı veya tamamının Bakanlık bünyesinde oluşturulacak sınav kurullarınca yerine getirilmesine de karar verilebilir. İlk defa Devlet memurluğuna atanması teklif edilen personelin atanmaları Bakanlık onayı ile tamamlanır. Bu personelin atanması, eğitilmesi ile ilgili usûl ve esaslar ile sınav kurullarının oluşumu yönetmelikte gösterilir. Bu madde kapsamındaki personeli, ilgili adalet komisyonunun muvafakati, teklifi veya hizmetin gereği olarak başka bir adalet komisyonunun yetki alanına naklen atama veya geçici olarak görevlendirme yetkisi Adalet Bakanlığına aittir" şeklinde sayılarak, belirtilmiştir (2802 sayılı Kanun, m.114).

A) Avukat Stajyerleri Açısından Bir Görevi
Uygulamada, mahkemeler nezdindeki stajını tamamlayan avukat stajyerlerine, Adalet Komisyonlarınca bir mazbata düzenlenmektedir. Ancak, Adalet Komisyonlarının avukat stajyerlerine bu şekilde bir mazbata düzenlemesi gerektiğine dair, herhangi bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Bu mazbata, avukat stajyerlerine fiziken veya elektronik ortamda verilmemektedir. Adalet Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı, yayınlamış olduğu öneriler listesinde, bu mazbataların, avukatlık stajının mahkemeler nezdinde yapılan bölümünü belgelendirdiğini belirtmiştir (Öneriler Listesi, 2018:4). Teftiş Kurulu Başkanlığı'na göre, bu mazbatalardan 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu (DVK) ek "1" sayılı Tablo gereğince damga vergisi alınmalıdır (Öneriler Listesi, 2018:4).

III. Damga Vergisi Kanunu Düzenlemesi
11.07.1964 tarihli ve 11751 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu'na göre, kanuna ekli "1" sayılı tabloda yazan kağıtlar, damga vergisine tabidir (488 sayılı Kanun, m.1/1). Resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlerin damga vergisini, kişiler öder (488 sayılı Kanun, m.3/2). 488 sayılı Kanun ekli "1" sayılı tabloda, "kararlar ve mazbatalar" başlığı altında; meclislerden, resmî heyetlerden ve idarî davalarla ilgili olmayarak Danıştaydan verilen mazbata, ilâm ve kararlarla hakem kararlarından, belli bir parayı ihtiva etmeyenlerin 674,40TL damga vergisine tabi olduğu belirtilmiştir (488 sayılı Kanun, ekli "1" sayılı tablo). Bu miktar, 2025 yılı içinde geçerlidir. İlerleyen yıllarda söz konusu tutar, yeniden değerleme oranına göre artabilir.
 
IV. Değerlendirme ve Sonuç
Adalet Komisyonu'nun niteliği, çalışma şekli, genel özellikleri ve görevleri gibi hususlar, "II", numaralı bölümde izah edilmeye gayret edilmişti. Bu açıklamalardan, Adalet Komisyonlarının resmî nitelikte ve çok üyeli yapılar olduğu anlaşılmaktadır. Komisyonlar, kararlarını heyet olarak almakta ve kamu otoritesi adına işlem tesis etmektedir. Bu açıklamalar dikkate alındığında; adalet komisyonunun, resmi niteliğe sahip olduğu ve heyet halinde çalıştığı ifade edilebilir. Çünkü; "heyet" kelimesi, "kurul" manasına gelebilmektedir (Türk Dil Kurumu, 2025). "Komisyon" kelimesi de "alt kurul" manasına gelmektedir (Türk Dil Kurumu, 2025). "Alt kurul" terimi, hiyerarşik olarak bir kurulun parçası olabileceğini ima ettiğinden; komisyonun da heyetin içinde olduğu kabul edilebilir. Buradan hareketle bir komisyonun, bir heyetin özelliklerini taşıdığı, söylenebilecektir. O halde Adalet Komisyonu'nun, bir heyetin özelliklerini taşımakta olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. 488 sayılı DVK'ye göre ekli "1" sayılı tabloda yazan kağıtlar, damga vergisine tabidir. Adalet Komisyonu'nun da bir heyet olduğu kabul edildiğinde, verdikleri mazbataların da damga vergisine tabi olduğu kabul edilebilir.

Avukat stajyerleri, henüz avukatlık unvanına sahip değillerdir. Bir yıllık staj dönemi bitip, ruhsat aldıklarında avukat olabileceklerdir. Avukat olmayan bu kişilerden, "avukatlık mazbatası" adı altında vergi alınması, kanımızca isabetli değildir. Söz konusu vergi, avukat stajyerleri açısından kaldırılmalıdır. Veyahut; verginin ismi "mahkeme stajı bitim mazbatası" gibi bir isimle, adlandırılmalıdır. Avukat stajyerlerine bu mazbata, fiziken veya elektronik ortamda teslim edilmelidir. Ancak bu şekilde, şeffaflık sağlanabilecektir.

V. Kaynakça
•   11.07.1964 tarihli ve 11751 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu.
•   26.02.1983 Tarihli ve 17971 Sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren, 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu.
•   Hakan, Albayrak, "Kalem ve Yazı İşleri Mevzuatı Ders Kitabı", (THD) Temel Hukuk Dizisi, Seçkin Yayıncılık, 2024, Ankara.
•   Cengiz, Ünsal, "Kalem (Yazı İşleri) Mevzuatı", Seçkin Yayıncılık, 2023, Ankara.