BAĞLI ÇALIŞAN AVUKATLARIN MALİ HAKLARININ İNCELENMESİ

I. Giriş
Bağlı çalışan avukatlık, avukatlık mesleğindeki çalışma yöntemlerinden biri olup, bu şekilde yapılan çalışmaya bağlı çalışma, sigortalı çalışma gibi isimler verilebilmektedir. Bağlı çalışan avukata da, bağlı çalışan avukat, sigortalı çalışan avukat ve işçi avukat denilmektedir. 26.12.2015 tarihli ve 29574 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren "Bir Avukat Yanında, Avukatlık Ortaklığında Veya Avukatlık Bürosunda Ücret Karşılığı Birlikte Çalışan Avukatların Çalışma Esaslarına İlişkin Yönetmelik" ile, yasal zemine oturtulmuştur. Yazıda, bağlı çalışan avukatların genel olarak mali hakları üzerinde durulmaya gayret edilecektir. Bu çalışmada bağlı çalışan avukatlığın tarihçesi ve konunun iş hukukuna giren kısımları üzerinde durulmayacaktır. Okuyucu kitlesinin avukatlar olduğu düşünülerek, yazılmıştır.

II. Genel Olarak Bağlı Çalışan Avukat
Bir avukatın veya avukat ortaklığının, emri ve talimatı altında işverene bağlılık unsuru içinde çalışan ve karşılığında ücret alan avukata, bağlı çalışan avukat veya işçi avukat denir. (Şahinkaya, 2019: 61). Bu şekilde çalışan avukatlar, İstanbul gibi büyükşehirlerde çoğunlukla bulunmaktadır (Şahinkaya, 2019: 61). Bağlı çalışan avukatlar, 4758 sayılı İş Kanunu'na göre, bir işverene bağlı olarak kısmi süreli, deneme, belirsiz süreli ve tam süreli olarak çalışabilirler (İrfan, 2022: 58).

Bağlı çalışan avukatlarla ilgili yasal düzenleme, 26.12.2015 tarihli ve 29574 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren "Bir Avukat Yanında, Avukatlık Ortaklığında Veya Avukatlık Bürosunda Ücret Karşılığı Birlikte Çalışan Avukatların Çalışma Esaslarına İlişkin Yönetmelik" ile vücut bulmuştur. Yönetmelikte, "bağlı çalışan avukat" kavramı yerine "iş gören avukat" kavramı kullanılmıştır. Ancak uygulamada çoğunlukla bağlı çalışan avukat şeklinde kullanıldığından, yönetmelik bu kavram üzerinden incelenmeye çalışılacaktır.

A) Bağlı Çalışan Avukatın Ücret Hakkı
Bağlı çalışan avukatların ücret hakkı, yönetmelik m.6'da düzenlenmiştir. Hükümlere göre; işveren avukat bağlı olduğu baro tarafından her yıl belirlenen ücretin altında olmayacak şekilde bağlı çalışan avukata ücretini öder (Yönetmelik, m.6/1). Ücrete ilişkin olan SGK prim gelir, damga, muhtasar ve benzeri vergiler ve bağlı çalışan avukatın baro aidatı ilgili makama ödenir (Yönetmelik, m.6/1). İşveren avukat, yönetmelikte belirtilen sürelerde, 12 aylık TEFE/ ÜFE ortalaması oranından az olmamak üzere, tarafların anlaşacağı bir oranda artış yapmakla yükümlüdür (Yönetmelik, m.6/2).

İşveren avukat, bağlı çalışan avukatın SGK primlerini, gerçek değer üzerinden ve geç kalmadan yatırmakla yükümlüdür (Yönetmelik, m.6/3). Bu düzenlemeye ilişkin bir karar da bulunmaktadır. Karara göre; sigortalı olarak çalıştırılan avukatların SGK primlerinin tam ve eksiksiz olarak yatırılmaması disiplin suçu oluşturmaktadır (Ankara Bölge İdare Mahkemesi, 12. İdari Dava Dairesi, 2023/1054 E, 2023/1280 K. Sayılı kararı).

CMK zorunlu müdafiliği, adli yardım ücreti, uzlaştırma, bilirkişi ücretleri gibi ücretler bağlı çalışan avukatın kendine aittir (Yönetmelik, m.6/5). Bu işlerin vergi yükümlülüğü bağlı çalışan avukat tarafından yerine getirilir (Yönetmelik, m.6/5). Ancak bu gibi işler, işverenin işlerini aksatmamak şartıyla yerine getirilebilir (Yönetmelik, m.6/5). Bu düzenlemeyle ilgili olan ancak yönetmelikte geçmeyen problem ise; işveren avukatın vergi borcu nedeniyle bağlı çalışan avukatın elde ettiği CMK giderinin, işverenin borcundan mahsup edilmesidir. Verilen bir karara göre; bağlı çalışan avukatın CMK ödemesinden, işverenin vergi borcu nedeniyle kesinti yapılamayacaktır (Danıştay 3. Dairesi, 2010/205E. ve 2011/5144 K. Sayılı karar).

III. Sonuç
Genel olarak bakıldığında yönetmelik, bağlı çalışan avukatların uygulamada yaşadığı birçok sorunu çözüyor gibi gözükmektedir. Ancak, bağlı çalışan avukatlara verilen ekonomik haklardan uygulamada çoğunlukla yararlanılmadığı görülmektedir. CMK, adli yardım ücreti, bilirkişilik ücretlerinin tahsil edilmesi bir yana, bağlı çalışan avukatın bu işleri yapmasına bile izin verilmediği gözlemlenebilmektedir. Bağlı çalışan avukatlara, çoğunlukla asgari ücret gibi mesleğin itibarına uygun olmayan ücretler verilmekte, SGK primleri ödenmeyebilmektedir.

Yönetmelikte, işveren avukatların bu gibi davranışlar içinde bulunması halinde ne gibi bir yaptırım uygulanacağı düzenlenmemiştir. Ancak yaşanan bazı olayların, baroların disiplin kurulunun önüne geldiği görülmektedir. (Yazıda SGK primi ödemeyen bir işveren avukatın disiplin yaptırımına tabi olduğuna dair bir karar bulunduğu belirtilmişti.) Kanımızca bu husus bir eksikliktir. Diğer taraftan, yönetmelikte bağlı çalışan avukatların mali haklarının isabetli bir şeklinde düzenlendiği kanaatindeyiz. Yönetmeliğe göre işveren avukatlar, bağlı çalışan avukatların ücretini her yıl barolar tarafından belirlenen asgari tutardan az olmayacak şekilde, ödemelidir. Ayrıca bağlı çalışan avukatın, baro aidatını, SGK primini, bağlı çalışmadan kaynaklı vergileri ödemelidir. İşveren avukatın işlerini aksatmamak kaydıyla, bağlı çalışan avukat CMK, adli yardım dosyası, uzlaştırmacılık gibi görevleri üstlenebilecektir.

IV. Kaynakça

Mehmet İRFAN, Avukatlık Mesleğinde  Tabakalaşma Sorunu ve İşçi Avukatlık, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2022.

Nilgün ŞAHİNKAYA, İşçi Avukatlık, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi Ve Ensdüstri İlişkileri Anabilim Dalı İş Hukuku Ve Sosyal Güvenlik Hukuku Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2019.

26.12.2015 tarihli ve 29574 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Bir Avukat Yanında, Avukatlık Ortaklığında Veya Avukatlık Bürosunda Ücret Karşılığı Birlikte Çalışan Avukatların Çalışma Esaslarına İlişkin Yönetmelik